Met spijt in ons hart delen we mee dat ZIZO, het (online) magazine van çavaria, er na bijna 30 jaar mee ophoudt. Wil je weten waarom? Je leest er hier meer over. Çavaria blijft via al hun communicatiekanalen inzetten op mooie verhalen en LGBTI+ nieuws. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan hier snel in voor de nieuwsbrief van çavaria. |
column
Tsjetsjeense waanzin, een jaar later
En daar zit je dan. In een Europese hoofdstad, in de lobby van een hotel, aan een kleine ronde tafel. En je zit daar niet alleen. Ook Y zit aan tafel. Samen met twee tolken. Ze stellen Y aan je voor als een ‘survivor’. En dat word je niet zonder meer. Om als overlever te worden voorgesteld, moet je wat hebben meegemaakt. Iets vreselijks. Helaas is dat voor Y maar al te waar.
Y is nog geen dertig, maar heeft nu al het gevoel meer verleden dan toekomst te hebben. Hij vertelt aanvankelijk aarzelend, maar eens op gang, is hij niet te stuiten. De tolken moeten hem meermaals vragen even te stoppen zodat zij kunnen vertalen. Tijdens het gesprek grijpt Y regelmatig naar het touwtje van de kap van de trui die hij aanheeft. Hij windt de uiteinden van het touwtje zo strak om zijn vingers dat ze er wit van worden. Telkens weer.
Troost
Na meer dan twee uur valt Y stil. Uitgepraat. Moe. Leeg. Ik weet niet goed wat ik moet doen. Woorden van troost lijken zo ontoereikend. Uitleggen wat we politiek proberen te doen, zo ijdel. Ik probeer het toch. Y zegt al snel dat hij wéét dat wat hem en vele anderen overkwam ons niet onberoerd laat.
Op het einde vraag ik Y of ik zijn verhaal mag gebruiken in het kader van het rapport dat ik schrijf voor de Raad van Europa. Het mag. Maar anoniem. Zijn naam, de stad en zelfs het land waar hij nu is, de naam van de organisatie die hem steunt, ze moeten geheim blijven. De diaspora is groot, héél groot.
Buitenbeentje
Y werd geboren in de Zuidelijke Oeral en verhuisde op jonge leeftijd naar een dorp niet ver van Grozny, hoofdstad van Tsjetsjenië. Dat zijn moeder geen Tsjetsjeense was, maakte hem van jongs af aan al een buitenbeentje. Dat het accent van zijn moedertaal bleef doorklinken in zijn Tsjetsjeens was ook al niet al te best.
En je aangetrokken voelen tot jongens… daarvoor zijn er zelfs geen neutrale woorden in het Tsjetsjeens. Enkel omschrijvingen die duidelijk maken hoe verkeerd, vuil, verwerpelijk en weerzinwekkend dit is. Mannen moeten mannelijk zijn. Krachtig. De familielijn verderzetten. De tradities bewaren.
Dubbelleven
Het kwam dan ook geen seconde in Y op om ooit aan iemand te vertellen dat hij wel iets voor jongens voelt. Maar zoiets is niet gemakkelijk vol te houden. Bovendien bieden sociale media zelfs in een zo gesloten samenleving als de Tsjetsjeense wel wat mogelijkheden. Dus bouwde Y een parallel leven op met in het verborgene hier en daar een contact.
Dit ging een tijdje min of meer goed. Totdat Kadyrov, met steun van Poetin de sterke man van Tsjetsjenië, vond dat het tijd was om nog eens ferm duidelijk te maken wie het in Tsjetsjenië voor het zeggen heeft en hij instructies gaf om achter homomannen aan te gaan.
Pure waanzin
Y werd op klaarlichte dag ontvoerd door mannen in het uniform van de veiligheidsdiensten en meegenomen naar een ondergronds complex op een oude militaire basis. Wat daar volgde is pure waanzin: vernedering en foltering zonder oponthoud. Y bleef twaalf dagen opgesloten en de groep gevangenen groeide in die tijd aan tot elf man.
Aan het einde van de opsluiting werd hun mannelijke familie opgevorderd om hen te komen halen. Y moest samen met de andere mannen op een rij gaan staan en opnieuw een scheldtirade over zich heen laten rollen. Vervolgens moest hij een stap naar voor zetten en tegenover iedereen bekennen dat hij inderdaad homoseksueel is.
Daarna gaf de aanvoerder van de veiligheidsdiensten in niet mis te verstane woorden aan de familie mee wat er met dergelijke mislukkingen moest gebeuren. Het was immers een schande dat ze zich hadden ingespannen hen groot te brengen. De bloedlijn was besmet. De familie-eer was gekrenkt. Ze wisten wel hoe ze daar verandering in konden brengen…
Misverstand
De nacht die volgde was zo mogelijk nog erger dan de weken die eraan voorafgingen. Y gebruikte alle overredingskracht die hij nog had om zijn familie te overtuigen dat hij geen homo is, dat het allemaal op een misverstand berustte, dat hij erin geluisd was door jaloerse collega’s, dat het om financiële afpersing ging…
Het bleef die nacht bij een extra pak slaag en vernederingen maar Y begreep dat dit slechts uitstel van executie was. Een paar dagen later gebruikte hij dan ook de eerste kans die zich voordeed en ontvluchtte zijn thuis. Hij vond een paar dagen later onderdak in Moskou, ongeveer 2.000 km verwijderd van Grozny.
Vlucht
Het ging een tijdje goed. Y werkte wat in het zwart bij een lokale handelaar totdat hij daar op zekere dag twee Tsjetsjenen zag binnenwandelen. De volgende dag waren ze er opnieuw en kwamen rechtstreeks op hem af. Ze gaven Y een telefoon en aan de andere kant van de lijn hoorde hij een familielid vertellen dat hij niet moest denken te kunnen ontsnappen. Ze wisten waar hij werkte en waar hij woonde.
Y vluchtte opnieuw in de anonimiteit van Moskou en sliep vier maanden in de metro of op straat. Hij had al wel van de hulplijn gehoord die door het Russische LGBT-netwerk werd opgezet, maar durfde niet te bellen omdat hij dacht dat het opgezet spel was.
Asielprocedure
Pas na maanden rondzwerven zonder enig perspectief op beterschap, durfde hij het aan. Nog diezelfde avond vond hij onderdak in een opvanghuis. Maar zelfs daar voelde hij zich niet veilig. Via bemiddeling met een Europese ambassade kon Y na een paar weken naar de hoofdstad reizen waar hij nu zit. Y zit in een asielprocedure en de kans dat hij ook effectief asiel krijgt, is zeer groot. Al blijft het voor Y bang wachten tot het zover is.
Het verhaal van Y kent niet echt een vrolijk einde. Hij leeft nog en heeft perspectief op verblijfsrecht in de Europese Unie. Verder blijft zijn toekomst pijnlijk onzeker.
Solidariteit
Het is nu zowat een jaar geleden dat de eerste golf van gecoördineerde ontvoeringen en arrestaties van Tsjetsjeense homomannen zich voltrok. Nadat de Russische onafhankelijke krant Novaya Gazeta de informatie wereldkundig maakte, regende het internationaal verontwaardiging en zelfs Poetin tikte Kadyrov voorzichtig op de vingers. Véél te voorzichtig.
Als internationale gemeenschap zoeken we ondertussen naar een antwoord. Enerzijds zoeken we naar gerechtigheid voor iedereen die deze gruwel moest ondergaan en anderzijds zoeken we naar manieren om te voorkomen dat de waanzin zich opnieuw voltrekt zodra de internationale aandacht voldoende verschoven is naar andere schandalen.
Maar zoals zo vaak, gaat deze zoektocht traag. Tergend traag voor wie slachtoffer is van deze waanzin. De enige menselijke verlichting lijkt momenteel de daadwerkelijke opvang van een aantal Tsjetsjeense slachtoffers door een handvol Europese landen. Hopelijk vormt deze solidariteit snel de basis van een breder en diepgaander initiatief. Het is alvast mijn ambitie om met mijn rapport voor de Raad van Europa hier een bijdrage aan te leveren.
Piet De Bruyn
Vlaams Volksvertegenwoordiger N-VA
General Rapporteur on the Rights of LGBTI-people, Raad van Europa
Bron:
Eigen verslaggeving
Lees meer over: